Biểu diễn pha chế

Bartending Resume

Cocktail kiểu Việt

Là sản phẩm của nền văn hóa Mỹ và đã thông dụng trên toàn cầu, nhưng đến nay, cocktail vẫn còn là một loại thức uống chưa phổ biến tại Việt Nam. “Việt hóa” cocktail được xem là cách để mang loại thức uống đa phong cách này đến gần hơn với người Việt.

Khách trong nước chưa có thói quen thưởng thức cocktail, ngoại trừ những người thường lui tới các quán bar, nhà hàng hoặc Việt kiều sinh sống ở nước ngoài do cocktail thường chỉ có mặt trong các bar rượu với mức giá khá đắt. Còn một lý do khác là dường như những công thức cocktail cổ điển có vẻ không “thân thiện” với khách Việt.

Có thể xem cocktail là một loại thức uống “lưỡng tính”, bởi nó vừa có sự mạnh mẽ, nồng đậm của rượu, lại vừa ngọt ngào, chan hòa hương thơm và hương vị của cây cỏ, hoa trái.

Từng có không ít người khi đến quán bar đã tò mò thử gọi cocktail để thưởng thức, nhưng thường không uống hết ly và lời nhận xét kèm theo là cocktail quá nặng hoặc khó uống (dù khi kiểm tra lại, các nhân viên pha chế rượu đã làm theo đúng công thức). Do vậy, làm cho cocktail thật dân dã và gần gũi với người Việt cũng là điều khiến không ít người pha chế đau đầu.

Tạo rượu nền và rượu mùi hương Việt

Hiện nay, ở Việt Nam chưa có công ty nào sản xuất rượu nền và rượu mùi bằng nguyên liệu trong nước, nên việc pha chế cocktail chủ yếu vẫn từ rượu nhập từ nước ngoài. Tuy nhiên, cách “Việt hóa” đầu tiên là có thể dùng rượu nhập (rum, vodka, whisky,…) để ngâm những nguyên liệu quen thuộc như trái cây, rau mùi hoặc thảo dược trong nước. Cách này gọi theo kiểu nôm na trong dân gian là “ngâm rượu thuốc” để có thể tạo nên những loại rượu nền thuần túy của Việt Nam dùng pha chế cocktail.

Cách đây không lâu, những người pha chế rượu đã giới thiệu cho nhau một công thức mới trên mạng Internet mang tên Hương Việt, mà thành phần gồm có chanh dây, nước ổi xá lị cùng rượu nền là rượu Nếp Mới và mật sim rừng - một đặc sản của đảo Phú Quốc. Có thể xem đây là một loại cocktail đặc trưng hương vị Việt với màu nâu đỏ óng ánh như phù sa và vị chua ngọt đậm đà, mùi rượu thơm nhưng không quá nặng.

Bên cạnh mật sim rừng, một số loại rượu ngâm khác cũng có thể sử dụng trong pha chế cocktail là rượu mơ, rượu xơ ri… Tuy nhiên, thông thường cocktail rượu ngoại có màu bền và tạo được sự giao thoa màu với các loại nguyên liệu khá nên sau khi pha chế, màu rượu tách thành từng lớp, mỗi lớp có một vị khác nhau.

Cocktail rượu Việt có một yếu điểm là mùi và màu rất dễ bị trộn lẫn. Để khắc phục điểm này, những người pha chế dùng nhiều nước trái cây tươi như dứa, chanh dây… vừa tạo màu sắc đẹp, vừa cho ra mùi thơm nồng ấn tượng cho thức uống.

“Thuần Việt” bằng cây trái

Món cocktail “hương quyến rũ” chế biến từ mít tố nữ

Thông thường, để những người chưa từng tiếp xúc nhiều với cocktail quen dần với độ rượu mạnh, chỉ cần tuân theo nguyên tắc đơn giản là giảm độ rượu và tăng độ tươi của hoa trái. Ở một đất nước nhiệt đới như Việt Nam không hiếm những loại trái cây ngon theo mùa, thường rộ lên trong vài tháng.

Dựa vào đặc điểm này, ly cocktail cũng có thể được biến đổi theo mùa, mang những hương sắc, mùi vị đặc trưng, mà cách thực hiện lại đơn giản và ít tốn thời gian ngâm tẩm. Điển hình như trái thanh trà thường rộ mùa từ tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch, trái nhỏ vàng tươi, căng mọng, mùi thơm sảng khoái và vị chua thanh khiết rất hợp để chế biến cocktail.

Cũng có thể tạo nên những ly cocktail mang hương vị nhiệt đới đầy hấp dẫn từ mãng cầu xiêm, dâu tằm, khế và cả mít tố nữ. Công thức thực hiện khá đơn giản: nước cam hòa cùng rượu rum, rượu mùi hương chuối, vài múi mít tố nữ rồi cho vào máy sinh tố xay nhuyễn với đá. Hương thơm nồng nàn và vị ngọt của loại trái cây này khiến ly cocktail trở nên gần gũi với người Việt hơn, đặc biệt là nữ giới.

Ngoài ra, theo các nghiên cứu khoa học, các loại nước trái cây tươi nếu cho thêm một chút rượu sẽ trở nên bổ dưỡng hơn, giúp gia tăng khả năng chống oxy hóa, giảm nguy cơ bệnh tim mạch và viêm khớp.

Trái cây theo mùa tạo hương vị gần gũi cho cocktail

Khi thành phần trái cây tươi trong ly cocktail nhiều hơn, người pha chế cần lưu ý cách phối hợp để tạo cho ly cocktail dáng vẻ đẹp mắt và ngon miệng nhất. Những loại trái cây dễ ngả màu sau khi pha chế như chuối, táo… cần được xử lý bằng cách ngâm với nước chanh và đá trước khi pha cocktail.

Khiếm khuyết dễ vấp phải nhất là hỗn hợp bị kết tủa do các loại rượu nền có thành phần sữa hoặc trứng (như Baileys) kết hợp với các loại trái cây có vị chua. Bản thân các loại rượu nền này cũng không dễ kết hợp “ăn ý” với những loại rượu mùi khác nên người có ý định thực hiện cocktail tại nhà tốt nhất là nên dùng rượu nền thông thường như vodka, rum. Đây là hai loại rượu có khả năng kết hợp dễ dàng với nhiều thành phần tự nhiên như trái cây, sữa, cream hoặc thậm chí là các loại xi rô, nước đắng... để giả như người pha chế có sáng tạo… quá tay thì ly cocktail vẫn ổn!

Cocktail party

Cocktail party đang là một hình thức tiệc được nhiều ưa chuộng vì tính gọn nhẹ, đơn giản nhưng không kém phần sang trọng. Bên cạnh đó, cocktail party còn tạo nên một không khí trò chuyện thoải mái, thân mật, ấm cúng cho thực khách.

Nguồn gốc của từ cocktail.

Ở Mỹ, có một câu chuyện rất hay giải thích cho sự ra đời của cocktail như sau: Ngày xưa có ông chủ quán nọ, bán rượu ngon, vui tính, lại có thêm sở thích rất lạ: nuôi gà. Quán ông đông khách lắm. Những người tới đây ngoài uống rượu, còn muốn ngắm nhìn cô con gái xinh đẹp của ông chủ quán nữa.

Một hôm chủ quán mất một con gà trống mà ông cưng nhất. Tìm mãi không thấy, ông liền viết bảng đặt trước quán “ Ai tìm được con gà trống sẽ gả con gái cho”. Vài hôm sau có người mang gà tới, điều ông chủ quán buồn nhất là người tìm ra con gà lại là anh chàng ngày nào cũng tới quán ông nhậu nhẹt say xỉn. Nhưng vì đã viết lời hứa ra giấy và nhiều người đã biết nên ông đành phải gả con gái cho anh ta.

Hôm tổ chức đám cưới, vì thương con nên còn bao nhiêu rượu ông mang ra uống hết. Trong lúc say, mọi người chúc tụng, rượu rót vung vãi trộn lẫn nhau tạo thành hỗn hợp rượu rất lạ, ai cũng muốn uống nhiều hơn. Sáng hôm sau tỉnh dậy, tất cả đều hỏi nhau hôm qua đươc tiếp loại rượu gì mà ngon thế. Thế nhưng không ai biết, họ chỉ nhớ trong ly rượu có một cái lông gà. Và người ta nghĩ ra cái tên đặt cho hương rượu mới đó là cocktail, Cock là con gà trống còn tail là cái đuôi.

Từ cocktail đến cocktail party

Cocktaik đã trở thành một loại thức uống phổ biến trong đời sống, phục vụ cho nhiều nhu cầu khác nhau. Từ loại thức uống pha trộn được ưa chuộng này mà ra đời cocktail party. Ở Việt Nam, cocktail party là hình thức tiệc đứng, với số lượng khách đông, có thể tổ chức trong nhà, sân vườn hoặc các khách sạn.

Cocktail party là loại tiệc đơn giản, thân mật, uống nhiều hơn ăn. Thức ăn chủ yếu là đồ nguội, được cắt thành miếng vừa vặn, có thể ăn không cần dao, muỗng, nĩa. Đặc biệt món ăn truyền thống của hình thức tiệc này là Canape’s: bánh mì có phết bơ, kèm xúc xích. Nước uống chủ yếu là bia và nước giải khát, đôi khi có rượu mạnh pha sô đa và một số loại cocktail theo yêu cầu. Ở những tiệc sang trọng thì có thêm champagne. Cocktail party thường kéo dài tối đa không quá 2 tiếng đồng hồ.

Hiện nay trên địa bàn TP. HCM rất nhiều khách sạn có tổ chức loại hình tiệc này như Rex hotel, Majestic hotel, Sheraton hotel … với thực đơn sẵn có như gỏi cuốn, chả giò, thịt xông khói, xúc xích, càng cua bao thịt, các loại hạt điều… Nước uống thường được dọn tùy theo nhu cầu của chủ tiệc, nhưng về cơ bản vẫn là vang, bia, cocktail nhẹ… Giá cho mỗi thực khách từ 15USD – 25USD/ người.

Quốc lủi chẳng còn phải lủi

Hai rang, hai luộc, một lòng / Mấy bát chuối nấu để vòng xung quanh / Lại thêm một đĩa dưa hành / Một chai "quốc lủi" là thành cỗ to... Đấy là bài vè dân gian ở vùng Ý Yên, Nam Định mà nhiều lần về quê tôi đã thuộc.

Có lẽ không chỉ riêng Nam Định mà ở rất nhiều vùng nông thôn ta (nhất là miền Bắc), mâm cao cỗ đầy đến mấy mà lại thiếu chai "quốc lủi" đùng đục, nút lá chuối thì chưa được gọi là cỗ quê chính hiệu. Trong lúc vui vẻ, nhiều người đã hỏi tôi về ngữ nghĩa của từ "quốc lủi" có xuất xứ có từ bao giờ. Quả là một vấn đề thú vị cũng đáng phải bàn.

Quốc lủi, một từ ghép "cọc cạch" với hai yếu tố Hán - Việt (quốc) và thuần Việt (lủi). Trong "Từ điển tiếng Việt" (Hoàng Phê chủ biên, Trung tâm Từ điển học - NXB Đà Nẵng, 2007) đã thống kê tới 58 từ bắt đầu bằng chữ "quốc" này. Và khi lần tìm các cuốn từ điển tiếng Việt từ cổ chí kim, tôi cũng chỉ mới thấy có cuốn này chấp nhận đưa quốc lủi thành một từ riêng biệt, với định nghĩa: "rượu gạo nấu bằng phương pháp thủ công, có màu trong suốt, nồng độ cao".

Cứ theo cách hiểu này thì mọi thứ rượu tự nấu ở nông thôn, từ loại vô danh tới loại có thương hiệu (như Làng Vân (Bắc Ninh), Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Bàu Đá (Bình Định),...) đều thuộc dòng "quốc lủi" kia cả. Quốc lủi còn theo chân du khách đi khắp thế giới nữa. Rất nhiều sinh viên nước ngoài học tiếng Việt, đều biết và biết rất rõ từ quốc lủi (giống như họ hiểu rõ các từ cơm bụi, quán cóc, mộc tồn,...).

Đây là một từ do dân gian tự tạo hoàn toàn mang tính khẩu ngữ, không tuân thủ theo nguyên tắc cấu tạo từ Hán - Việt thông thường, có nghĩa là các yếu tố ghép với nhau phải đều là Hán - Việt (như quốc ca, quốc huy, quốc ngữ, quốc phòng, quốc sách,...). Lủi là từ thuần Việt, thường dùng để chỉ hành động của loài vật nào đó "chui luồn vào chỗ rậm, chỗ khuất để trốn". Đến đây thì ta có thể nhận ra bóng dáng của nhân tố lịch sử trong việc xuất hiện tổ hợp từ này.

Bởi cũng theo "Từ điển tiếng Việt" (vừa dẫn), thì từ quốc lủi được chua thêm một đoạn với nghĩa xuất xứ: "thời Pháp thuộc thường phải nấu lậu". Như vậy, việc tự tiện nấu rượu ngày xưa được coi là "quốc cấm". Ai nấu hoặc buôn bán rượu này đều coi là phạm pháp.

Trong "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố, ta từng gặp cảnh quan ta và quan Tây đi bắt rượu lậu. Nhưng người ta vẫn bí mật "nấu chui nấu lủi" để qua mặt nhà chức trách. Tôi không rõ là từ quốc lủi này có đúng là đã xuất hiện từ thời Pháp thuộc hay không nhưng rõ ràng, nó được sử dụng khá phổ biến vào những năm thuộc thập niên 60-70 của thế kỷ trước (và bây giờ thì lan ra khắp cả nước).

Lúc đó, trong thời chiến tranh, thóc cao gạo kém, Nhà nước cũng cấm việc nấu rượu tràn lan, để tiết kiệm lương thực và giữ gìn an toàn thực phẩm. Nhưng rồi, rượu ngang nấu chui vẫn ngang nhiên tồn tại và lưu hành không chính thức ngoài luồng. Có lẽ đây là căn cứ để dân gian đặt ra từ "quốc lủi". Đầu tiên cũng chỉ là một lối nói mang tính đàm tiếu, vui vẻ. Thế rồi, quen miệng và cũng vì từ này nghe lạ tai, ngồ ngộ nên nó mau chóng đi vào giao tiếp cộng đồng và xuất hiện khá nhiều trên báo chí.

Về chính tả, hiện tại có hai cách viết: quốc lủi và cuốc lủi. Đây lại là một sự "chuyển di" kế tiếp. Bởi quốc và cuốc đọc đồng âm song lại có nghĩa khác nhau. Một bên là thành tố chỉ "nước" (quốc gia), bên kia là một loại "chim nhỏ, hơi giống gà, sống ở bờ bụi gần nước" (lủi như cuốc). Điều thú vị là, do hành vi "lủi" đi với "(con) cuốc" lại phù hợp về ngữ nghĩa hơn nên khi phát âm, người ta dễ liên tưởng và cũng cảm thấy hay hơn. Và chẳng bao lâu, anh "quốc" chỉ giang sơn bờ cõi phải nhường chỗ cho anh "cuốc" chỉ chuyên chui lủi nơi bờ tre, gốc dứa...

Ngày nay, lương thực dồi dào, kinh tế phát triển theo cơ chế thị trường và sự quản lý pháp luật tốt hơn, việc nấu rượu theo cách tự phát, thủ công không còn bị cấm đoán ngặt nghèo, nên món rượu quê có cơ hội phát triển, mở rộng. Về quê đi đâu chúng ta cũng dễ dàng bắt gặp "đặc sản" cao gạo này. Không còn cảnh nấu vụng uống trộm, nhưng việc định danh quốc lủi kia đã thành thói quen khó bỏ. Âu cũng là một "di chứng" của một thuở để lại trong lịch sử từ vựng tiếng Việt.

Chai whisky lớn nhất thế giới

Cao 1,5 mét và chứa được 105.3 lít rượu là hành tích của chai whisky mới được công bố.

Ông Dru McPherson và Mike Drury đã làm nên chai whisky lớn nhất thế giới và thành phần rượu để chứa trong chai được lấy từ làng Tomintoul, Banffshire khi họ phát hiện ra làng mạch nha này trên bản đồ. Chai rượu khổng lồ cao 1,5 mét và chứa được 105.3 lít rượu được chế biến từ mạch nha có tuổi thọ lên đến 14 năm. Chai whisky được trưng bày ở nhà hàng Clockhouse. Một nghệ nhân thuỷ tinh người Đức đã tạo ra chiếc chai khổng lồ này. Ông đã chế tạo vỏ chai dày 7mm và có một chiếc nút to phù hợp với miệng chai. Chai rượu khổng lồ được trưng bày tại nhà hàng Clockhouse của ông Dru, sau đó số rượu sẽ được bán bình thường cho các thực khách. Ông Dru, 47tuổi cho biết: "Đây là “tác phẩm” lớn nhất mà tôi đã từng thấy về một chai rượu. Điều khó khăn nhất là khi bạn phải mở nút chai và nghe tiếng động kinh khủng khi nút chai được mở ra. Tuy nhiên, đây vẫn là một chai rượu hết sức tuyệt vời”. Ông Dru đang làm những thủ tục để ghi lại thành tích này và công bố rộng rãi đến công chúng. Ông cũng hy vọng chai rượu sẽ được ghi danh trong sách Kỷ lục Guinness thế giới.

Rượu thuốc:Kỳ 2: Cá ngựa

Kỳ 2: Cá ngựa - Cho niềm vui trọn vẹn

Cá ngựa, một loại thủy sinh đặc biệt?

Cá ngựa.

Cá ngựa, còn gọi là hải mã, thủy mã, hải long, với tên khoa học Hippocampus sp, họ hải long Syngnathidae. Cá ngựa có nhiều loài: cá ngựa lớn còn gọi đại hải mã Hippocampus kuda Bleeker, cá ngựa gai H. histrix Kaup, cá ngựa trắng H. kelloggi Jordan et Snyder, cá ngựa chấm, còn gọi tam ban hải mã H. trimaculatus Leach, cá ngựa bụng lớn H. abdominalis, cá ngựa Nhật H. japonicus Kaup... Cá ngựa chỉ dài khoảng 15-20cm, đôi khi tới 30cm. Cá ngựa thường sống ở các vùng ven biển, gần bờ, nơi có hàm lượng muối cao và nước trong, ở hầu hết các vùng biển nước ta: Hải Phòng, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Nam, Đà Nẵng, Kiên Giang... Có thể coi cá ngựa là một loại thủy sinh đặc biệt với các lý do ít gặp ở các động vật khác, đặc biệt hơn nữa nó lại là sinh vật sống dưới nước. Trước hết về hình dáng cấu tạo đặc biệt của nó: là cá mà đầu lại giống như đầu con ngựa, nằm ngang hoặc vuông góc với thân; là cá mà lại không có vây, không có đuôi như đuôi cá, mà đuôi lại thon dần và uốn cong về phía trước; là cá mà lại có đôi mắt rất cao, có thể quan sát con mồi, mà không cần di chuyển; là cá mà khi bơi hầu như lại như đứng thẳng, đúng hơn là hơi nghiêng. Đặc biệt hơn nữa, cá ngựa đực là một loại động vật rất “thương vợ”, nhưng lại “chẳng quý con”, chẳng vậy mà cá ngựa đực đã là động vật duy nhất tự nguyện “mang thai thay vợ” trong bụng mình, nhưng rồi sau khi sinh, cũng sẵn sàng “chén luôn” những đứa con mà chính mình mang nặng đẻ đau trong suốt thời gian 2-3 tuần. Nói như thế không có nghĩa là “chê” cá ngựa cái là “lười, tranh thủ”, đã tìm cách gửi trứng vào bụng “người chồng” yêu quý của mình, mà đó cũng là “lối sống riêng” của loài cá ngựa. Tuy vậy, cả cá ngựa đực và cá ngựa cái đã đem lại niềm vui lớn cho con người, không chỉ riêng phái “mày râu”, như một số vị dược liệu khác.

Cá ngựa tăng cường sinh lực cho cả hai giới Trong những năm gần đây, từ cá ngựa, người ta đã tìm ra các chất peptid, có tác dụng kháng lại các vi sinh vật, các protein, có tác dụng chống ôxy hóa, chống lại quá trình lão hóa, cá ngựa có các gen chống khối u, các chất có khả năng giải độc. Đặc biệt còn có một enzym sinh tổng hợp chất prostaglandin, một chất đóng vai trò điều hòa thần kinh, hormon và hệ miễn dịch. Như ta đã biết, chất prostaglandin và tiền chất của nó có khả năng kích thích tiết ra hormon oxytocin, một nội tiết tố có liên quan đến hoạt động tình dục ở cả nam và nữ giới, dĩ nhiên ở phái đẹp, tác dụng của chất này còn được nhân lên gấp nhiều lần do có sự hỗ trợ của hormon estrogen, do đó mạnh hơn nhiều lần so với chất testosteron ở nam giới. Mặt khác, từ cá ngựa, người ta còn tìm thấy chất DHA (docosahexanenoic acid), chất giúp cho việc sinh sản tinh trùng. Do đó cá ngựa đã trở thành một dược liệu quý giúp cho cả hai phái có được niềm vui trọn vẹn!

Dùng cá ngựa như thế nào để có hiệu quả cao?

Theo YHCT, cá ngựa vị ngọt, tính ấm, có công năng ôn thận tráng dương, giải độc. Dùng trong các trường hợp suy yếu sinh dục ở nam giới, như di tinh, liệt dương, dương cương kém bền, xuất tinh sớm. Hoặc với phụ nữ bị yếu sinh lý, lãnh cảm, không tự tin về hoạt động tình dục, muộn sinh con. Ngoài ra, cá ngựa còn được dùng trị đau lưng, mụn nhọt, sang lở... Gần đây còn được dùng để trị bệnh đau tim.

Đem rửa sạch cá ngựa, phơi hoặc sấy khô. Khi dùng, thường lấy một đôi, một con đực, một con cái. Con cái thường có kích thước lớn hơn. Cũng có thể dùng nhiều đôi như vậy. Cá ngựa có thể được dùng dạng bột hoặc ngâm rượu:

Cách chế bột cá ngựa: Đem cá ngựa khô, bẻ thành miếng nhỏ, sao vàng tới thơm. Tán bột mịn để dùng. Ngày 3 lần, mỗi lần 1-3 g. Dùng 2-3 tuần liền, trước bữa ăn.

Cách chế rượu cá ngựa: Cá ngựa tươi 100g, ngâm trong cồn dược dụng 60 - 70o, trong 3 tháng (tỷ lệ 1 phần cá ngựa, 5-8 phần cồn).

Nếu ngâm cá ngựa khô thì sau khi rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, cắt nhỏ, tán bột thô rồi tiến hành ngâm như trên, tuy nhiên độ rượu lần đầu chỉ cần 35 - 40o và thời gian ngâm giữa các lần cũng rút ngắn lại (30, 21, 15 ngày).

Các vị thuốc ba kích, đương quy, hà thủ ô đỏ, đan sâm, mỗi vị 100g; ngưu tất, dâm dương hoắc, huyết giác, mỗi vị 50g; trần bì 12g, thiên niên kiện 6g ngâm trong rượu 35 - 40o, lần đầu ngâm trong 30 ngày, lần thứ hai 21 ngày và lần ba 15 ngày. Chiết rượu ngâm cá ngựa hòa với dịch chiết thuốc ngâm của các vị thuốc trên.

Việc phối hợp giữa hai loại rượu có thể theo tỷ lệ 1:1, tức là một rượu cá ngựa, một rượu thuốc (theo thể tích), hoặc (1:2). Tùy theo khẩu vị, có thể pha thêm ít đường kính cho dễ uống. Chú ý: không nên cho tỷ lệ rượu cá ngựa quá nhiều để tránh rượu bị kết tủa. Có thể dùng rượu cá ngựa vào các buổi tối, trước khi đi ngủ, mỗi lần 30-50ml. Chị em tửu lượng kém có thể uống mỗi lần 10-20ml.

Ngoài ra có thể dùng cá ngựa dưới dạng thực phẩm, nấu cá ngựa với thịt gà ăn hàng ngày có tác dụng bổ khí huyết, bổ thận dương...

Rượu thuốc

Rượu thuốc có giúp tăng cường sinh lý?

Cuộc sống hiện đại, áp lực công việc khiến nhiều người đàn ông mệt mỏi, căng thẳng. Có một nghịch lý là có nhiều người thành đạt, có vị trí trong xã hội nhưng lại yếu kém trong chuyện phòng the. Căn bệnh khó nói gây ảnh hưởng nặng nề về tâm lý. Một số người tìm đến các loại thuốc tân dược nhưng cũng có những tác dụng phụ và chống chỉ định. Một số người nghe nói đến các món ăn thuốc, rượu thuốc: tắc kè, cá ngựa... nhưng thực sự không rõ cách chế và sử dụng. Thể theo yêu cầu của ban đọc quan tâm đến loại rượu thuốc bổ thận tráng dương hòng cứu vãn tình thế. Chúng tôi giới thiệu chùm bài viết của GS.TS. Phạm Xuân Sinh - Đại học Dược Hà Nội về các phương thuốc trị yếu sinh lý để quý ông quan tâm có thể áp dụng.

Kỳ I: rượu tắc kè

Tắc kè - thuốc bổ dương

Tắc kè được Đông y xếp vào loại thuốc bổ dương. Tắc kè có vị mặn, tính ấm, quy vào các kinh phế và thận, với các công năng chính như bổ thận, tráng dương, ích tinh tủy, dùng trong các trường hợp ù tai do thận khí kém, liệt dương, di tinh, xuất tinh sớm, nói chung là các hoạt động sinh dục kém... do chức năng của mệnh môn hỏa suy. Tắc kè còn là loại thuốc bổ phế khí, dùng trong các bệnh hen suyễn lâu ngày, các bệnh viêm phổi, ho lao, ho ra máu, khạc ra máu mủ (trường hợp này nên dùng tắc kè dưới dạng nấu cháo, hoặc bột để ăn thì tốt hơn). Ngoài ra, tắc kè còn trị được các chứng bệnh như suy nhược thần kinh, tinh thần mệt mỏi hoặc lao động trí não căng thẳng...

Rượu tắc kè.

Cách chế rượu tắc kè

Công thức cho 4 lít rượu tắc kè gồm: tắc kè 100g, hà thủ ô đỏ 200g, ba kích 200g, nhục thung dung 100g, đảng sâm 200g, huyết giác 20g, đại hồi hoặc tiểu hồi 10g, trần bì 10g, đường trắng 200g, rượu trắng 35-40o 4 lít.

Tiến hành các bước pha chế như sau.

Trước hết, giết tắc kè, bỏ hết phủ tạng, nên nhớ phần đuôi là quý nhất của con tắc kè, dùng bông thấm cồn 70o, lau sạch máu và dùng rượu 35-40o ngâm với gừng tươi giã nát, bóp đều vào tắc kè, ủ 30 phút để khử mùi tanh. Lấy ra, để khô se rồi có thể tiến hành theo hai cách:

Ngâm rượu tắc kè tươi: Thường ngâm một đôi, một con đực, một con cái. Con đực thường có kích thước to và dài hơn. Cũng có thể ngâm nhiều đôi, tùy điều kiện. Cho tắc kè đã chuẩn bị như trên vào bình có dung tích thích hợp. Dùng rượu 60 - 70o đổ ngập tắc kè (một phần tắc kè, 5 - 8 phần rượu), ngâm 100 ngày (lần 1), chiết lấy dịch lần 1, rồi ngâm tiếp 1-2 lần nữa. Những lần sau có thể dùng rượu 35 - 40o, số ngày ngâm cũng giảm dần (60 ngày, 30 ngày). Gộp dịch ngâm của 3 lần lại để pha rượu.

Ngâm rượu tắc kè khô: Tắc kè khô đã có sẵn hoặc có thể chế biến như sau. Sau khi giết tắc kè và khử mùi như trên, dùng 2 que nứa nhỏ, căng 2 chân trước và 2 chân sau, cũng có thể căng từng cặp chéo, một chân trước với một chân sau. Dùng một thanh nứa khác có chiều dài hơn chiều dài của thân và đuôi tắc kè, xiên từ ức đến quá đuôi. Dùng giấy bản hoặc vải mềm cuốn nhẹ vào đuôi để bảo quản. Đem tắc kè xếp vào các khay nhôm, theo kiểu úp thìa và đặt vào các lò sấy, có nhiệt độ từ 60o trở lên để cho tắc kè khỏi bị ôi thiu. Sau đó nâng dần nhiệt độ, sấy tới khô hoàn toàn. Lấy ra để nguội, bảo quản trong các thùng sắt tây, cứ một lớp tắc kè lại rắc một ít quả xuyên tiêu để tránh sâu mọt phá hoại. Thỉnh thoảng phải quan sát để phát hiện sâu mọt, đặc biệt chỗ cậy đuôi tắc kè, nơi mà sâu mọt hay phá hoại nhất. Nhiều khi nhìn bên ngoài, đuôi tắc kè vẫn đẹp, vẫn căng phồng, song bên trong sâu mọt đã ăn hết phần thịt. Đem tắc kè khô chặt bỏ phần đầu, từ mắt và bốn bàn chân. Có thể để cả con hoặc chặt thành mảnh nhỏ, sao nhỏ lửa tới hơi vàng, cho có mùi thơm. Cũng có thể giã dập để có bột thô (trường hợp giã dập, thời gian ngâm rượu sẽ nhanh hơn). Sau khi đã chuẩn bị xong tắc kè, có thể tiến hành ngâm rượu như trên, chỉ cần rượu 35-40o. Đồng thời với việc ngâm rượu tắc kè, tiến hành ngâm rượu của các vị thuốc đã chế biến nói trên. Dùng rượu trắng 35-40o với tỷ lệ một phần thuốc, 5 - 8 phần rượu. Số ngày ngâm có thể ít hơn ngâm tắc kè tươi. Lần 1 ngâm 1 tháng, lần 2-3 ngâm từ 2 - 3 tuần lễ. Gộp rượu thuốc của các lần ngâm lại.

Pha chế rượu tắc kè Sau khi đã chuẩn bị rượu của hai phần như trên, có thể tiến hành pha chế theo tỷ lệ 1 : 1 (một phần rượu tắc kè, một phần rượu thuốc), hoặc 1 : 2. Rót từ từ rượu tắc kè vào rượu thuốc, vừa rót vừa dùng đũa thủy tinh quấy đều để tránh rượu bị kết tủa. Sau cùng thêm đường trắng, quấy đều cho tan. Bổ sung rượu cho đủ 4 lít. Ngày dùng 2-3 lần, mỗi lần 30-50ml, uống trước bữa ăn, hoặc trước khi đi ngủ. Rượu bổ tắc kè rất tốt cho các trường hợp thận dương kém, suy yếu sinh lý, trí lực, thần kinh suy giảm. Lưu ý: Không nên lạm dụng, uống rượu tắc kè như một thứ rượu “thực phẩm” để khai vị.

Rượu bìm bịp

Rượu bìm bịp bổ thận tráng dương

Lưu truyền về chim bìm bịp

Trong dân gian, lưu truyền câu chuyện về một cây thuốc, có tên là cây bìm bịp. Sở dĩ có cái tên giống với cái tên của một loài chim quý, có ở nước ta, nhiều nhất là ở miền đông Nam Bộ, là vì từ cây thuốc này, theo như lời chuyện kể, con chim bìm bịp đã tự lấy lá của cây thuốc đó để đắp vào chỗ xương bị gẫy, do trúng tên. Lại một câu chuyện khác của miền đông Nam Bộ, cho rằng, chim bìm bịp con, bị bẻ gẫy chân, bìm bịp mẹ đã lấy lá cây thuốc này, đắp vào chỗ xương gẫy của con. Do đó cây thuốc đã mang tên bìm bịp. Và sau này, con người đã bắt chước chim bìm bịp, lấy chính cây thuốc này làm thuốc chữa đau xương, gẫy xương. Câu chuyện kể về chim lấy cây làm thuốc thực hư như thế nào, không rõ, song trên thực tế, chim bìm bịp là có thật. Ở nước ta, chim bìm bịp, có hai loài, loài lớn Centropus sinensis intermedius Hume và loài bìm bịp nhỏ Centropus bengalensis Gmelin. Chúng đều là những loài chim định cư, thân dài, mỏ to, nhọn, đôi mắt nhỏ, màu đỏ, có đuôi dài hơn cánh. Khi còn nhỏ, thân có lông màu nâu, chấm đen, khi trưởng thành, đầu, mỏ, cổ ngực, đuôi có màu xám đen, song ngực và hai cánh, lại có lông màu đỏ. Cả hai loài, đều ưa sống ở ven sông suối, nơi có nhiều bụi cây rậm rạp. Loài bìm bịp lớn sống chủ yếu ở vùng đồng bằng, trung du, sườn núi, thường ở vùng có độ cao 600m trở xuống; còn loài nhỏ sống chủ yếu ở vùng có độ cao không quá 800m. Thức ăn của bìm bịp đa phần là động vật (ếch, cóc, nhái...), côn trùng như cào cào, mối, chuồn chuồn, và các loài thực vật, cánh hoa và cỏ dại; đặc biệt là rắn, loại thức ăn khoái khẩu của bìm bịp.

Rượu bìm bịp.

Điều chế rượu bìm bịp

Trước hết, đem bìm bịp vặt bỏ lông, mổ bỏ tạng phủ, không nên dùng nước để rửa mà lấy rượu gừng (30g gừng tươi, rửa sạch, giã nát, ngâm trong 100ml rượu 35- 40 độ) để lau sạch máu và các vết bẩn.

Để khô, rồi tiến hành ngâm rượu. Thường ngâm 2 con một bình, nếu số lượng ít. Với số lượng lớn hơn, nên làm thành nhiều đôi. Dùng rượu ngâm 3 lần. Lần đầu, dùng rượu có nồng độ 60 độ, đổ ngập, ngâm trong 3 tháng, lần 2-3, dùng rượu 35- 40 độ, ngâm trong 2 tháng, 1 tháng, gộp dịch chiết rượu của 3 lần lại. Cũng cần biết thêm rằng, do quan niệm bìm bịp ăn rắn, và có lẽ do món ăn độc đáo này mà bìm bịp có các tác dụng chữa bệnh quý như vậy, do đó nhiều khi người ta còn cho bìm bịp ăn rắn, sau 3 ngày mới giết chúng, hy vọng sẽ tăng thêm tác dụng điều trị của bìm bịp.

Bìm bịp - vị thuốc bổ thận tráng dương? YHCT cho rằng, thịt bìm bịp có vị ngọt, mặn. Tính ấm, không độc, có tác dụng bổ huyết, bổ thận dương, tiêu ứ huyết, giảm đau, tiếp cốt. Dùng trong các trường hợp thận dương suy yếu gây chứng liệt dương, di tinh, tiết tinh sớm, còn dùng khi bị gẫy xương, giúp cho xương chóng liền, hoặc chữa đau lưng, đau nhức xương khớp, đau gối, đau dây thần kinh, các chứng hư lao, suy nhược cơ thể, da dẻ xanh xao do thiếu máu, nhất là phụ nữ sau khi sinh, suy yếu của người già.

Mặt khác để tăng thêm tác dụng bổ nội tiết, bổ sinh dục, người ta còn ngâm bìm bịp với cá ngựa, hoặc bìm bịp với cá ngựa và tắc kè, hoặc bìm bịp với rắn (1 con hổ mang, 1 con cạp nong, 1 con cạp nia, 1 con rắn ráo, 1 con hổ trâu hoặc 1 con dọc dưa). Khi ngâm rượu bìm bịp với cá ngựa và tắc kè, mỗi loại cũng dùng một đôi, một con đực, một con cái. Nếu ngâm bìm bịp với rắn, cần tính trọng lượng của các đôi bìm bịp, sao cho cân bằng với trọng lượng của cả bộ ngũ xà nói trên. Có thể cùng ngâm các loại nguyên liệu nói trên vào một bình.

Song song với việc ngâm bìm bịp, có thể tiến hành ngâm một bình rượu thuốc, gồm các vị thuốc, như hà thủ ô đỏ, ba kích, nhục thung dung, mỗi vị 200g, sâm cau, 100g, huyết giác 20g, đại hồi, hoặc tiểu hồi, trần bì, mỗi vị 10g. (Nếu ngâm với rắn thì bỏ tiểu hồi, và thay bằng 50g thiên niên kiện). Dùng rượu trắng 35-40 độ, với tỷ lệ, một phần thuốc, 5 - 8 phần rượu. Số ngày ngâm, có thể ít hơn ngâm bìm bịp. Lần 1, ngâm 1 tháng, lần 2-3, ngâm 2 - 3 tuần lễ. Gộp dịch thuốc của các lần ngâm lại. Sau đó, có thể tiến hành pha chế theo tỷ lệ 1 : 1 (một phần rượu bìm bịp, hoặc bìm bịp - tắc kè, cá ngựa, hoặc bìm bịp - rắn), một phần rượu thuốc), hoặc 1 : 2. Đem rượu bìm bịp , rót từ từ vào rượu thuốc, vừa rót vừa dùng đũa thủy tinh quấy đều, để tránh rượu bị tủa. Có thể pha thêm ít đường trắng cho dễ uống. Tùy theo khối lượng của từng loại nguyên liệu động vật, đem ngâm rượu, song lượng rượu thành phẩm có được gấp khoảng 8-10 lần về trọng lượng của nguyên liệu động vật đem ngâm. Nên dựa theo tiêu chí này để phối hợp với rượu thuốc cho phù hợp.

Rượu bìm bịp, có màu nâu thẫm, mùi thơm, vị đậm, hơi ngọt. Ngày dùng 2-3 lần, mỗi lần 30-50ml, uống trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ. Không dùng rượu bìm bịp cho phụ nữ có thai. Rượu bìm bịp có nhiều công dụng tốt, đặc biệt để bổ thận dương. Tuy nhiên, để có nguyên liệu sử dụng một cách bền vững, ngay từ lúc này cũng nên có kế hoạch nuôi dưỡng bìm bịp, giống như đã thuần hóa các loại động vật khác như gà rừng, lợn rừng, nhím, rắn...